Бэс ыйа -үрүҥ Айыы тойон ыйа.
Бэс ыйа — сайыҥҥы кэм саҕаланыыта. Кэҕэ чоргуйар, чыычаах ырыата уҕараабат, күөлгэ балык күннээн ыыр.Толоон-толоон аайы, сыһыы-сыһыы ахсын сибэкки ситэр: намыһах налыы сиргэ таҥара кийиитэ,кулун ньургуһуна,чуораан от, талах анныгар — герань, кырдалга — алтан от, сир симэҕэ буолан, сир ийэни киэргэтэллэр. Хатыҥ,тэтиҥ,үөт, талах сэбирдэхтэрэ тыллаллар. Ходуһаҕа араас от үүнэр, дьикти кэрэ үрүмэччилэр көтөн тэлимнэһэллэр. Ый саҥатыгар саха ыала сайылыкка тахсар. Тэлгэһэ аайы оҕо саҥата айманар.Титииктэр тиэргэннэригэр түптэ буруота унаарар, маныыһыт сайдыыра иһиллэр, ынах маҥырыыр, атыыр оҕус айаатыыр, ньирэйдэр мэҥирэһэллэр. Ити барыта самаан сайын саҥата буолан иһиллэр.Бэс ыйыгар ыһыы үлэтэ бүтэн, хомуурга бэлэмнэнэллэр, сири оҥороллор.
Бэс ыйа — ыһыах ыйа. Биэлэри тутан, кымыс көөнньөрөллөр. Ыһыах туһүлгэтигэр ыраахтан, чугастан кэлбит ыалдьыттар уохтаах кымыһы иһэллэр, үтэһэлээх этинэн күндүлэнэллэр. Илии-атах оонньуутугар күрэхтэһэллэр, оһуокай дьиэрэйэр, ырыа дэлэйэр. Бэс ыйыгар саамай уһун күннэр тураллар, саамай сырдык үрүҥ түүннэргэ киэһээҥҥи уонна сарсыардаантгы саһарҕалар оонньууллар.
Ыйын билгэлэрэ
Бэс ыйын 3 күнэ – Саар Көстөкүүн. Анды үгэннээн киирэр. Сайылык малааһына.
Бэс ыйын 16 күнэ – хотугулуу арҕааттан тыалырдаҕына, сайына ардахтаах буолар.
Бэс ыйын 19күнэ – күн уһуна 19 чаас 46 мүнүүтэ. Мантан ыла биир таһымҥа 4 күн турар,ол аата бэс ыйын 23 күнүгэр диэри.
Бэс ыйын 19 күнэ —от ыйын ортотугар диэри хатыҥ туоһун хастааһын кэмэ.
Бэс ыйын 21 күнэ–Ыһыах күнэ. Этиҥ этэрэ элбиир. Сыыс оту, кучуну үргүүллэр, бүгүйэх тиллэр, ынах үүтэ тардар. Көтөр сымыыт баттыыр кэмэ. Эһэ, саарба иссэр, тайах,ороһу биэ төрүүр, андаатар ууһуур. Туос хам сыста илигинэ хастанар. Этиҥнээх ардах түстэҕинэ — от хомуура мөлтүүр.
Бэс ыйын 22 — күнэ саамай уһун күн, кылгас түүн.
Бэс ыйын 25күнэ — дьыл саамай уhун кэмэ. чырылас ыллыыр.Бэс ыйын 26күнэ — Өкүлүүнэлэр күннэрэ. Күн кылгаан барар.Мас кэхтэр тыала түһэр. Бу күнтэн Саха Сирин хоту өттүгэр бырдах хойдор, бастакы түптэ оттуллар.
